تحلیل تطبیقی استغاثه در منظومه های نظامی و خواجوی کرمانی

خمس? نظامی در تاریخ شعر فارسی، آغاز جریان نیرومندی است که خمسه سرایی را به عنوان موضوعی جذاب برای شاعرانِ قرون بعدی پدید آورد، ده ها تن از شاعران فارسی زبان، با پیروی از نظامی به منظومه سرایی دست زده اند و آشکارا خود را وام دار و شاگرد نظامی خوانده اند. در میان این خیل عظیم مقلد، آثار برخی از آنان با پنج گنج نظامی قابل قیاس است و مثنوی های خواجوی کرمانی از آن دسته است. نظامی و خواجوی کرمانی در منظومه های خویش به مبحث دعا و استغاثه اهمیت شایان توجهی داده اند، نیایش و دعا، تلاش انسان برای ارتباط با عالم غیر ماده است، این ارتباط، سبب تصفیه و تزکیه روح انسان می شود و تمام ادیان نیز بر اهمیت دعا تاکید کرده اند و انسان را چه در حال سختی و محنت و چه در زمان آرامش و راحتی به نیایش کردن دعوت می کنند. نیایش عموماً به صورت اظهار عجز و فریاد و استغاثه است. استغاثه در منظومه های نظامی و خواجوی کرمانی بازتاب های متنوعی دارد، اصلی ترین بازتاب آن، در تحمیدیه های این دو شاعر است که در مقام مناجات و دعا، به خدای خویش حاجت می برند و حوائج مادی و نیازهای معنوی خویش را بر زبان می آورند. بازتاب دیگر این موضوع در مناجات شخصیت های داستانی این دو شاعر است که در زمینه های گوناگون، از خداوند و یا از یک بشر، فریادرسی می طلبند. استغاثه در منظومه های داستانی، ابزار گره گشایی است. در حقیقت نظامی و خواجوی کرمانی، استغاثه به درگاه پروردگار را، کلید حل مصائب و مشکلات شخصیت های داستانی خویش قرار داده اند.